Cigerxwîn

Asıl adı Şehmuz olan Cigerxwin, 1903′te Mêrdin’in Kercos(Gercüş) ilçesine bağlı Hesarê köyünde doğdu. Bir yaşındayken babası öldü...

Asıl adı Şehmuz olan Cigerxwin, 1903′te Mêrdin’in Kercos(Gercüş) ilçesine bağlı Hesarê köyünde doğdu. Bir yaşındayken babası öldü, çok geçmeden annesini de kaybedince yetim kaldı. Küçük yaşta anasız ve babasız kalan şair, çareyi evli olan kız kardeşinin yanına sığınmakta bulur. Ancak ablası ve eşi de kendisi gibi oldukça yoksul ve fakir bir ailedendir. Cigerxwîn bu nedenle çok zor günler geçirir. Yaşadığı çocukluk dönemi kendisini ve ağabey ilişkileri ile halk ilişkilerini çok iyi tanır. On kardeşiyle birlikte hayat mücadelesine giren Şeyhmuz köyde çobanlık yaptı. Okula gidemedi, ilk harfleri çobanken bir arkadaşından öğrendi.  

Ailesiyle birlikte 1914 yılında Güneybatı Kürdistan’ın Qamişlo kentine bağlı Amud nahiyesine göçtüler. Savaş sonrasında Suriye sınırları içinde kaldılar ve tekrar köylerine dönmediler. Küçük yaşlarda çobanlık ve ırgatlık yaptı. Toprak ağaları ve beylerini çok iyi tanıdı.

18 yaşında Amed’e(Diyarbakır) geldi. Dini eğitimi veren şeyhlerin yanına gitti. 15 yıllık medrese eğitimini 8 yılda tamamladı. Eğitim gördüğü her yerde Kürt halkının acı ve ıstıraplarını bizzat görerek yaşadı. Medresede olduğu dönem Kürt kültür ve edebiyatını öğrendi, yazılı klasikleri tanıdı.
1925 Şex Said İsyanı’na katıldı, isyandan sonra bir grup Kürt aydın ve yurtseverle Suriye’ye gitti. 1928 yılında Kürtçe şiirler yazmaya başladı. 1937’de TC devletine karşı Agirî isyanını başlatan XOYBUN örgütünün içinde yer aldı. Hawar dergisinde Cigerxwin isimiyle şiirler yazdı.
1949 yılında bir toplantıda komünistlerle tanıştı. Komünistlerle sıkı ilişki içinde çalışarak, 1957 yılına kadar Cizîr İçin Barış Komitesi Başkanlığı’nı yaptı. Bu yıllarda Suriye Kürdistan Demokrasi Partisi’ne katıldı. Cigerxwin yaşamının sonuna kadar Suriye Kürdistan Demokrat Partisi Merkez Komitesi Üyesi olarak kaldı. 1961 yılında Irak’taki ulusal harekete yardım etti. Burada parti kadrolarını eğitti ve Kürdistan Akademisi’nde dersler verdi. Güney hareketi yenilince geri Suriye’ye döndü.

1973 yılında Suriye’nin baskısı karşısında Beyrut’a geçerek tutuklanmaktan kurtuldu. 1979 yılında Stockholm’a geçti ve çalışmalarını burada sürdürdü.    

Cigerxwin, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki şiirlerinde Kürt işçi ve köylülerin Kürt burjuvalarına ve toprak ağalarına karşı verdiği mücadeleyi işledi. Bu şiirlerindeki devrimci öz, bütün ülkenin işçilerinin mücadelesini yansıtıyordu. Cigerxwîn'in birinci divanı 1974'te yayımlandı. Daha sonra değişik tarihlerde Şam, Beyrut ve İsveç'te klasik-modern şiirlerinden oluşan yedi divanı daha yayınlandı. Cigerxwin’in birçok romanı ve şiir kitabının yanı sıra araştırma kitapları da vardır. Kürtçe sözlük hazırlayan Cigerxwin’in 16 tane Kürtçe eseri vardır. Medrese kültürü içerisinde yetişen Cigerxvin eserlerinde hem klasik edebiyatı devam ettirdi, hem de modern şiirde eserler verdi.

Sosyalist, araştırmacı ve şair olan Cigerxwin, 22 Ekim 1984’te Stockholm’de hayata gözlerini yumdu…  Cenazesi, çok sayıda Kürt, Arap, Süryani ve Ermeni’nin katılımıyla Güneybatı Kürdistan'ın Qamişlo kentinde bulunan toprak evinin bahçesine gömüldü.

ESERLERİ

Berhemên Cigerxwîn

Helbest (şiir)

1- Dîwana yekem: Prîsk û Pêtî, 1945 Şam

2- Dîwana diwem: Sewra Azadî, 1954 Şam

3- Dîwana sêyem: Kîme Ez? 1973 Beyrûd

4- Dîwana çarem: Ronak, Weşanên Roja Nû 1980

5- Dîwana pêncem: Zend-Awesta, Weşanên Roja Nû19

6- Dîwana şeşem: Sefeq, Weşanên Roja Nû 1982

7- Dîwana heftem: Hêvî, Weşanên Roja Nû 1983 Stockholm

8- Dîwana heştem: Aştî, Weşanxana Kurdistan 1985 Stockholm

Ziman û Ferheng (Dil ve Sözlük)

1-Destûra Zimanê kurdî, 1961 Bexda(Bağdat)

2- Ferheng, perçê yekem,1962 Bexda

3- Ferheng, perçê duyem,1962 Bexda

Wergerandin (Çevirdikleri)

Kurd. Basîl Nîkîtîn (tercüme)

Mînoriskî (tercüme)

Leyla û Mecnûn (tercüme)

Ûsiv û Zelîxe (tercüme)

Çîroka xortê Îranî (tercüme)

Dewleta Mahabadê (tercüme)

Kêferat li ser Kurdistanê, Xalifîn (tercüme)

Baqismatê res (tercüme)

Dîrok (Tarih)

Çend Şoreşên Kurdên kevnar e

Destûra Kurdistanê

Dewleta Eyûbî li Yemenê

Tarîxa benî Eyûb perçê 1

Tarîxa benî Eyûb perçê 2

Tarîxa benî Eyûb perçê 3