15 Eylül 2011 Perşembe

Ortadoğu Toplumunda Bazı Güncel Sorunlar Ve Olası Çözüm Yolları-1


Şimdi veya güncellik ile tarih arasındaki bağa sıkça değinmenin gereği vardır. Tarihten kopuk güncel somutun, yaşanan şimdinin analizi ne kadar yanlışlıklara açıksa, şimdileşmeyen tarih analizleri de o denli hatalara açıktır. Gerçeğin şimdideki hali, tarihsiz çok eksik kavranır. Zaman her zaman gerçeğin inşa boyutudur. Zamansız gerçek olsa bile düşünülemez.

Abdullah ÖCALAN

Birinci Bölüm

Şimdi veya güncellik ile tarih arasındaki bağa sıkça değinmenin gereği vardır. Tarihten kopuk güncel somutun, yaşanan şimdinin analizi ne kadar yanlışlıklara açıksa, şimdileşmeyen tarih analizleri de o denli hatalara açıktır. Gerçeğin şimdideki hali, tarihsiz çok eksik kavranır. Zaman her zaman gerçeğin inşa boyutudur. Zamansız gerçek olsa bile düşünülemez. Belki de mutlak denilen sırdır. Toplumsal gerçeklikte zamanın inşa gücü, yeteneği temel bir ilke değerindedir. Toplumsal yaşamın zamanla sınırlanmış süre halini kavramak, sosyolojinin baş etmek zorunda olduğu temel sorunudur. Analitik felsefenin en büyük kusuru, belki de kötülüğü, tarihsiz bir sosyal bilim mümkünmüş gibi analiz yapmasıdır. Buna karşılık tarihsizcilik denen metodun şimdi’yi kavramayan, tüm gelişmeleri tarihsel tikellerden ibaret sayan aşırı determinist görüşü şimdi’nin bahşettiği yenilik ve özgür gelişme imkânını kavramaz. İnsan iradesi ancak şimdiye müdahale edebilir. Dolayısıyla tarih ne kadar şimdiyse, o denli tarihe de müdahale edebilir. Şimdinin olağanüstü yaratıcı an değerini kavramadan, hiçbir özgün toplumsal inşa gerçekleştirilemez. Ne tarihin emrindeki bir iradesiz olmak, ne şimdinin tarihten kopuk sorumsuzu olmak toplumsal hakikatle yaşamanın ilkesel ifadesidir. “Geçmişe boş ver” demek ne kadar yanlış ve sorumsuzluk haliyse, “Geleceğe bak” demek de o denli yanlış ve sorumsuzluktur. 

 
Ortadoğu’nun toplumsal doğası şimdisi zayıf, tarihi çok büyük olan bir çelişkiyi de yaşamaktadır. Şimdisi büyük tarihinin önünde adeta bir tuzak gibi kurgulanmıştır. Ne kadar tarihsel değer varsa bu tuzak içine düşürülüp etkisizleştirilmektedir. Büyük tarihinin önünü açmak için şimdinin bu kurgulanmış tuzak halini aşmak gerekecektir. Şimdinin bir anlamı da sorun çözme kabiliyetidir. Tarih ne kadar sorun biriktirmişse, hep şimdinin önüne yığar. Şimdi ise, bu sorunlar yığını içinde çözebileceklerini ayıklar ve sorunsuz yaşama dönüştürürken, çözümleyemediği sorunları da sonraki şimdilere havale eder.

 
Sorunların çözümü doğru tanımlanmalarıyla yakından bağlantılıdır. Soruna konu olan varlıkla çözümlenmiş varlık arasındaki fark, şimdinin olumlu olarak inşa ettiği şeydir. Sorunlu yaşanan şeyin çözümlenmiş şeye dönüşerek yaşanan halidir. Savunmamın büyük kısmı Ortadoğu’da oluşan toplumsal doğanın doğru tanımlanmasına ayrılmıştı. Teorik değerlendirmelerin ve yaşanmış deneyimlerin çözümlenmesinin, toplumsal sorunları ve olası çözüm yollarını oldukça aydınlatıcı nitelikte olduğu kanısındayım. Ortadoğu’ya ilişkin savunmamı aydınlatılmış bazı sorunları ve olası çözüm yollarını şimdiki halleriyle ayrıntılı olarak sunup kısa bir sonuçla tamamlamak öğretici olacak ve ilgili çabalara katkı sağlayacaktır.

1- Çoğunluk ve Azınlık Olan Ulusların Sorunları ve Çözüm Olasılıkları


Ortadoğu’nun dört çoğunluk ulusundan bahsetmek mümkündür. Bunlar Arap, Türk, Kürt ve Fars uluslarıdır. Büyük yerine çoğunluk dememin sebebi demografyayla ilgilidir. Yoksa ulusları büyük-küçük diye ayırmak etik ve doğru değildir. Azınlık ulusu kavramı da demografya ile ilgilidir. Azınlık olmanın bir kusur veya küçüklük nedeni sayılamayacağı toplumsal hakikatin ve etiğin gereğidir. 

 
Ulusal sorunları işlerken yöntem farkımı önemle belirtmek durumundayım. Ulusal olgunun gittikçe öne çıkarılması kapitalist modernitenin gelişimiyle yakından bağlantılıdır. İdeoloji, iktidar ve sermaye tekellerinin oluşumunda öne çıkarılması gereken stratejik bir olgudur. Abartılarak sunulması bu stratejinin gereğidir. Ulusal olgunun çözümlenmesinde iki temel eksik ve hatalı yaklaşımdan bahsetmek gerekir. Birincisi, Descartes Felsefesindeki keskin özne-nesne ayrımına dayalı pozitivist yaklaşımdır. Pozitivizmin olgusal özelliği bilinmektedir. Temel hatası, ulus olgusunu tıpkı fizik, kimya, biyoloji olguları gibi tam nesnel nitelikte saymasıdır. Toplumsal doğadaki öznelliği ve esnekliği kesinlikle ihmal etmektedir. Ulusal sorunların soykırımlara kadar varması bu keskin, katı ve ucu kapalı ulusal kimlik anlayışıyla çok yakından bağlantılıdır. Gerek doğanın gerek toplumun nesneleştirilmesi kapitalizmin gelişiminde en önemli ideolojik aşamadır. 

 
Kapitalist modernitenin ilk büyük devriminin zihniyet alanındaki bu özne-nesne ayrımına dayalı felsefi-ideolojik devrim olduğu önemle kavranmak durumundadır. Modernitenin ideolojik devriminin öne çıkardığı kavramların başta gelenlerinden olan ulusallık boşuna seçilmiş bir kavram değildir. Bu kavram kapitalist teolojinin ana ilkesidir. Ulusallık ve daha da geliştirilecek ulus-devlet en önemli tanrısal kavram, hatta yeryüzündeki tanrının kendisi olacaktır. Pozitivist teolojinin Akropol’ündeki en büyük tanrı kesinlikle ulusallık ve ulus-devlet olarak yerini alacaktır. Diğer modernite tanrıları önem sırasıyla sisteme yaptıkları katkılarıyla orantılı yer tutacaktır. Pozitivist teoloji sözde ‘bilimcilik’le ulus ve ulus-devlet olgusunu abartıp dinsel ümmet olgusu yerine ikame edince, bu sefer din ve mezhep sorunları ve çatışmaları yerine ulusal sorun ve çatışmalar geçmiştir. Hem de daha kanlı savaşlar ve soykırımlarla dolu bir sürece yol açarak. Pozitivizmin kapitalizmin kutsal ideolojisi olduğunu çok iyi bilmek gerekir. 

 
İkinci hatalı yaklaşım ‘öznellik, aşırı anlamlılık’ adı altında sergilenir. Bu anlayış, başta ulusal olgular olmak üzere, modernite döneminde ortaya çıkan birçok olguyu hayali, fantastik icatlar olarak sunmaya çalışır. Geleneğin icadı olarak bir yorumcu anlayışı geliştirirler. Elbette toplumsal olgular İkinci Doğa karakterinde olmaları itibariyle inşa edilmeye, icat olgular olmaya elverişlidir. Ama bu elverişlilikten kalkarak toplumsal olguların varlıksal değerini kuşkulu hale getirip sadece zihniyet oyunlarına indirgemek, en az nesnellik yaklaşımı kadar sakıncalı ve hatalı sonuçlara yol açar. Bu sefer olguları kesin, katı nesnel değerler yerine hayali, uçup giden, varlığı pek olmayan kavramlardan ibaret saymaya vardırır. Gerçekle hakikat arasında ikinci ciddi sapmayla bilimsel sonuçlara varmak mümkün değildir. Öznellik, kendine inancını yitirmiş modernite ideolojisinin geç postmodernite döneminde aldığı yeni biçimdir. Nesnelciliğin postmodernite ifadesidir. Sonuç olarak toplumsal sorunları hayali sorunlar olarak görmek, günübirlik terapi seanslarıyla (psikolojik yöntemlerle) çözmeye çalışmak bu yaklaşımın vardığı aşamayı gösterir ki, başarısızlığını yaşamın kendisi günlük olarak kanıtlamaktadır. 

 
Kapitalist modernite döneminin olgusal, yapısal sistematiğini çok büyük kavramadan, yol açtığı toplumsal sorunları kavramak ve çözmek çok zordur. Sistematiğin kritik sorunu olgu ve algı arasındaki ilişkidir. Algı ve olgu arasında kurulan aynılık ve farklılık yaklaşımları çok problemlidir. Sistemin özüyle ilgilidir. Sistem bütün felsefesini algı ve olgu arasındaki aynılık ve farklılık üzerine inşa eder ki, bunun altından çıkmak mümkün değildir. Sistem felsefesi bütün ekolleriyle kendi içinde çözümsüzdür.
Kendi yorumum, çözümü aynılık ve farklılık dışında aramak yönündedir. Algı ve olgu evrenin temelindeki ikilemle ilgilidir. Madde-enerji, yapı-işlev, parçacık-dalga gibi evrensel ikilemler algı ve olgu arasında da geçerlidir. Bana göre bu ikilemin insan ruhu ve bedeni, evren ve zihni arasında aldığı biçimi ifade eder. Zihnin evreni tam kavraması mutlak bilgi kavramına götürebilir. Fenafillâh, Nirvana, Enel-Hak, Mutlak Bilgi (Hegel) öğretileri bu ideayı taşır. Bu imkânsıza yakın bir sonuç gibi görünmektedir. Algı ile olgunun tamamen farklı olması ise, zihin ile gerçeklik arasındaki bağın kopuşunu ve hakikat dışına taşmayı ifade eder. Avami, düşüncesi çok az gelişmiş olanları kapsar. Hakikat payı çok zayıf ve inşa değeri, yapısallığı düşük bir zihniyettir. 

 
Mutlak bilgi durumunda algı-olgu ikilemi ortadan kalkar ki, bu da Hadisin (oluş) ortadan kalkmasıdır. Algı ve olgunun birbirinden tamamen kopması ise tam yabancılaşmayı ifade eder. Felsefî bilgi bu iki uç arasındaki varlık bilgisinin özünden ve mantığından oluşur. İki uç arasındaki savrulmalara düşmemek, daha da önemlisi uçlara kaymadan hakikat arayışında olmak bilgeliği, felsefi duruşu ifade eder ki, doğru olan da bu tutumdur. 

 
Tekrar ulusal soruna dönersek, son iki yüz yılın kapitalist modernite zihniyetinin hegemonik karakteriyle bağını bu kısa felsefe tahliliyle daha iyi kavramış oluruz. Ulusal sorun yoktan, hayali olarak icat edilmemiştir. Ama büyük bir abartmanın ürünü olarak toplumsal doğaya giydirilen bir endüstriyel kumaş olduğu da inkâr edilemez. Dinsel ümmet yerine ikame edilen ulusal toplum, iki uca kaymamak şartıyla sosyal bilime konu edilebilir. Ulusal toplum kavramını sosyal bilim kapsamında tutmak kapitalist modernitenin aşılmasını gerektirir. Kapitalist modernite aşılmadıkça, ulusal toplum baskı ve sömürü tekellerine çatı örtüsü olmaktan öteye bir anlam ifade etmez. 

 
Demokratik modernite paradigmasında kavramın problemli yapısını aşmak için geliştirilen karşı kavram demokratik ulustur. Her iki uç anlayışından arındırılmış ve kapitalist modernitenin istismarından kurtarılmış ulusal toplum ancak demokratik ulus olmakla mümkündür. Demokratik modernite unsurları kapsamında toplumsal inşalar ulusal kıstasları esas almazlar. Ulus-devlet kapitalizminde vurgulandığı gibi ulusal çıkara başat rol tanınmaz. Daha çok toplumun ahlâkî ve politik karakterine vurgu yapılır. Yeniden inşalar için en uygun kavram ikilisi, ulus-devlet yerine demokratik komünalitedir. 

 
Ortadoğu ulus meselesinde aşırı ulusallık vurgusu ne kadar olumsuzsa, toplumsalın ulus yönünü göz ardı etmek de o denli sorunu ağırlaştırır. Hangi ulus sorunu ele alınırsa alınsın, yöntemsel olarak bu iki yanlışa karşı tedbirli olunduktan sonra, iki olumlu tavrı öne çıkarmak yöntemin diğer önemli yanıdır. Bunlar ideolojik değil, bilimsel yaklaşımdır; ulus-devletçi iktidar amaçlı değil, demokratik ulus ve demokratik komünalite yaklaşımıdır. Her iki yaklaşımın içeriği demokratik modernitenin temel unsurlarıdır. 

 
Ortadoğu toplumlarında son iki yüz yılda uyandırılan milliyetçilik ve ulus-devlet eğilimi idea edildiği gibi ulusal sorunların çözümüne değil, tersine sorunların çığ gibi büyümesine ve tüm toplumsal dokuları kaplamasına yol açıyor. Sermaye olumlu rekabet yerine tahripkâr ulus-devletçi savaşı dayatıyor. Toplumların iç yapılanmalarında ve dış bağlantılarında yaşanan savaş durumu sorun, kriz ve kaotik durumun esas nedeni olmaktadır. Bölgenin tüm ulusal sorunlarında yaşanan deneyimler gözlemlendiğinde bu gerçeği tespit etmek zor değildir. 

 
Demokratik modernitenin iktidar tekelini (ulus-devleti) amaçlamayan demokratik ulus kavramıyla kapitalizme alternatif toplumcu komünalite kuramı, bölgeyi kanlı savaşların, katliam ve soykırımların, sürekli kriz ve kaosun alanı olmaktan çıkaracak ideal modeli sunmaktadır. 

 
a- Arap ulusal sorununu ağırlaştıran temel etkenler Arap toplumsallığını sürekli parçalayan, öz değerlerine yabancılaştıran, savaşlarla tüketen, maddi değerlerini yutan yirmiyi aşan ulus-devletidir. Aralarında bir konfederalizm bile gerçekleştiremeyen bu ulus-devletler, Arap ulusal sorununun bizzat üreticileridir. Bunlarla bağlantılı dinci ve soycu-kabileci milliyetçilik, erkek egemen toplumsal cinsiyetçilik toplumsal alanı tümüyle karartmakta, boğuntuya getirmektedir. Toplumu kendi içinde muazzam bir tutuculuğa ve köleliğe mahkûm etmektedir. Araplar adına ne iç ne dış hiçbir soruna çözüm şansı vermemektedir.
Arap sorunları için kapsayıcı bir çözüm modeli demokratik ulus ve toplumcu komünalite temelinde aranmak durumundadır. Karşı rakip İsrail’in gücü sadece dünya hegemonyasından kaynaklanmıyor; içteki demokratik ve komünalite kurumları da bu güçlenmede önemli rol sahibidir. Son yüz yılını radikal milliyetçilik ve İslamcılıkla tüketen Arap ulusal toplumu, tarihlerinde ve kabile düzenlerinde yabancısı olmadığı komünal toplumculuğu demokratik ulus anlayışıyla bütünleştirerek kendine emin ve uzun vadeli bir çıkış, çözüm ve kurtuluş yolu bulabilir, çizebilir. 

 
b- Ortadoğu’da diğer önemli bir çoğul ulusu Türkler ve Türkmenler teşkil etmektedir. Araplara göre daha dağınık yaşamakla birlikte, benzer iktidar ve ideolojik anlayışları paylaşmaktadır. Çok sıkı ulus-devletçi olup, dinsel ve soycu milliyetçiliği derinliğine yaşamaktadır. Tanrı ve devlet kutsallığı içi içe yaşandığı gibi, dinci ve soycu milliyetçilik de iç içe yaşanmaktadır. Türk ve Türkmenlik kategorileri arasında önemli sosyolojik farklar bulunmaktadır. Türkmenler, Arap aristokrasisinin karşısındaki Bedevilerin paralelini Türk aristokrasisi ve iktidar-devlete sahip olanlar karşısında yaşamaktadır. Türkmenler çıkarları demokrasi ve komünaliteyle örtüşen kesimlerdir.

 
Türk ulusal sorunları da hacimlidir. Çin’deki Uygur Türklerinden Rusya hegemonyasında yaşayan çok sayıdaki özerk ve devlete sahip Türklere, Anadolu’daki Türkiye Cumhuriyeti Türklerinden Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu’daki, hatta Avrupa’daki Türklere kadar hepsinde ulusal sorunlar yaşanmaktadır. Kaynağın benzer olduğunu söyledik. Ulus-devletçi iktidar hastalığı ve aşırı dinci-soycu milliyetçilik, erkek egemen toplumsal cinsiyetçilik Türk topluluklarını da karartmakta ve tutucu kılmaktadır. Toplum, demokrasi ve komünal eğilimler, aşırı devletçi ve hegemonik ideolojik tekeller içinde adeta erimiş gibidir. Aile bile toplumun değil, devletin bir hücresi konumuna indirgenmiştir. Her kurum ve birey devleti taklit etmektedir. Bu tarihsel eğilimler Türkler ve Türkmen toplulukları arasında sert bir iktidar savaşına yol açmaktadır. Fetih siyasetiyle diğer toplumlar arasında da benzer iktidar çatışmaları yaşanır. 

 
Katı merkeziyetçi iktidar yapılanmaları ve resmi ideolojinin katılığı nedeniyle Türk ulusal sorununda demokratik ve komünal eğilimlere gelişme ve çözümleyici olma fırsatı tanınmamıştır. Topluma verilen mesaj devletsiz yaşamalarının imkânsızlığıdır. Toplum ve birey inisiyatifi devletle dengeyi sağlayamamış, hep devletin çocuğu ve sadık kölesi rolünde kalmıştır. 

 
Günümüzde Türk ulusal toplulukları için demokratik modernite kuramı en uygun çerçeveyi oluşturmaktadır. Toplum temelli Demokratik Türk Konfederasyonu projesi hem kendi içinde bütünlük, hem de iç içe yaşadığı komşularıyla barış ve bütünlük içinde ortak yaşamı mümkün kılan ideal bir düşüncedir. Toplumsal birlik için sınırlar eski önemini yitirmişlerdir. İletişim olanakları farklı mekân sınırlarına rağmen dünyanın her alanındaki bireyler ve topluluklar arasında bütünleşmeyi mümkün kılmaktadır. Türk ulusal topluluklarının Demokratik Konfederasyonu dünya barışı ve demokratik modernite sistemi için büyük katkı sunabilir.

 
c- Kürt ulusal toplumu yeni gelişen zengin bir potansiyelden kaynaklanmaktadır. Dünyanın en büyük ulus-devletsiz halkıdır. Tarih boyunca neolitik ve uygarlık çağlarında stratejik bir alanda yoğunlaşmıştır. Dağ’ı esas alan bir savunma anlayışı, tarım ve hayvancılıkla beslenme kültürü sayesinde otantik bir halk olarak, Kürtler günümüze kadar varlıklarını korumuşlardır. Yahudiler nasıl dünyanın her köşesinde toplumların tepe noktalarına sızarak varlıklarını günümüze kadar taşımışlarsa, Kürtler tersine yerlerinden hiç kıpırdamadan ve hiçbir toplumsal tepe noktasına göz dikmeden, altta kalma sabrını göstererek günümüze erişmişlerdir. Aralarında tam bir paradoks vardır. 

 
Kürt ulusal sorunu ulus olmaktan alıkonulma gibi çok nadir rastlanan bir etkenden kaynaklanmaktadır. Tarih boyunca ve günümüzde kendilerine hükmeden güçler ve iç uzantıları, Kürtlerin nesne olmaktan çıkıp özne haline gelmemeleri için denemedik yöntem bırakmamışlardır. Devlet olma belki olumlu veya olumsuz anlamda bir şeyler katmıştır. Fakat Kürtler için böylesi bir ayrıcalık çok nadiren mümkün olabilmiştir. Dolayısıyla sınıflı ve devletli uygarlığı çok az yaşamış ve özümsemiş halk olma ayrıcalığına sahiptir. Demokratik modernitenin şansı açısından bu çok önemli bir ayrıcalıktır. Ortadoğu coğrafyasının merkezinde yerleşik olmaları önemlerini arttırmaktadır. Kapitalist modernite döneminde dıştan dayatılan ulus-devlet egemenliği, gücü yettikçe kültürel soykırımlar ve zaman zaman fiziki kırımlarla Kürtleri kendi içinde eritmek istemiştir. İslam uygarlığı döneminde de aynı politikalar din aracılığıyla meşru kılınmak istenmiştir. Kürtler iktidar-devlet gücüyle ulusal toplum olmayı sağlama şansına pek sahip değildir. Kapitalist modernite unsurlarının bu yönlü sunacakları şeyler çok sınırlıdır. Günümüzde yaşanan Irak Kürdistan’ındaki siyasi oluşuma tam anlamıyla ulus-devlet denilemez. Yarım ulus-devlet demek daha uygun olur. 

 
Kürdistan coğrafyası, azınlık da olsalar, özellikle yakın geçmişte, başta Ermeniler ve Süryaniler olmak üzere, başka halkların da anayurdu konumundadır. Çok sayıda Arap, Acem ve Türk uzantılar da yerleşiktir. Din ve mezhep yönünden çokluğu yaşamaktadır. Aşiret ve kabile kültürlerinin hala güçlü izleri bulunmaktadır. Kent kültürü fazla gelişmiş değildir. Tüm bu özellikler Kürdistan coğrafyasında demokratik siyasi oluşumlara büyük şans tanımaktadır. Tarım-Su-Enerji alanında komünal birlikler için hem idealdir, hem de zorunluluk arz etmektedir. Ahlâkî ve politik toplumun gelişme koşulları da son derece elverişlidir. Ayrıca ana tanrıça kültürünün ilk önce ve en güçlü biçimde yaşandığı coğrafyadır. Star, İştar, İnanna tanrıça adıyla tüm Ortadoğu’ya ve dünyaya yayılabilmiş bir kültürün de ana zeminidir. Üzerindeki tüm bitirilme çabalarına rağmen, kadın halen en cesur direnişçi ve onurlu yaşam örneklerini sunabilecek potansiyele sahiptir. Tüm çabalara rağmen, cinsiyetçi toplum ideolojisi diğer komşu toplumlardaki kadar kurumlaşmış değildir. Kadın eşitliği (farklılığı içinde) ve özgürlüğünün temel kıstas olduğu demokratik toplumun inşasında, tümü iç içe yaşayan bu zengin kültürel özellikler muazzam bir potansiyel ihtiva etmektedir. Dolayısıyla demokratik modernite paradigması altında demokratik ulus ve ekolojik-ekonomik toplum olmaya en müsait koşulları sunmaktadır. Kürdistan Demokratik Konfederasyonu projesi daha şimdiden uygulanma şansına sahiptir. Kapitalist hegemonyayla bağlantılı ulus-devlet uygulamaları, toplum için taşıdıkları olumsuzluk nedeniyle dün olduğu gibi bugün ve yarın da gelişme şansına sahip değildir. Ancak demokratik dönüşümle sınırlı bir şansa sahip olabilirler. 

 
Sayılan tüm özelliklerini esas alan siyasal demokratik oluşumlarla Kürdistan’ı ekonomik ve ekolojik komünlerden oluşmuş bir demokratik konfederasyon olarak geliştirmek tarihsel öneme sahiptir. Çoklu ulusal kimliklere dayalı demokratik ulus inşası, ulus-devlet çıkmazına karşı ideal bir çözümdür; Ortadoğu’nun tüm ulusal, azınlıksal sorunları için çözüm modeli olabilir. Komşu ulusları bu modele çekmek Ortadoğu’nun kaderini değiştirecek ve demokratik modernitenin alternatif oluşturma şansını güçlendirecektir. 

 
Tarih Kürdistan’ı ve Kürtleri öyle bir konuma getirmiştir ki, kendilerinin özgürlüğünü, eşitliğini ve demokratikliğini bölgenin ve halkların özgürlüğü, eşitliği ve demokratikliğiyle kader birliği yapmaya zorlamıştır. 

 
d- Fars veya İran ulusal toplumundaki sorunlar tarihsel uygarlıklardan ve son iki yüz yılın kapitalist modernite girişimlerinden kaynaklanmaktadır. Sümer rahip ideolojisinin üç türevinden de etkilenmiş bir uygarlık geleneği vardır. Zerdüşt ve Mitra geleneği orijinal kimliği oluşturmalarına karşın, İslam türeviyle etkisizleştirilmişlerdir. Üçlü türevin (Musevilik, İsevilik ve Muhammedîlik) ve Grek felsefesi ekolünün bir sentezi olarak ortaya çıkan Manicilik, resmi uygarlık ideolojisi karşısında etkili olamamıştır. Daha doğrusu isyancı geleneği beslemekten öteye gidememiştir. İslamî geleneği Şia mezhebine dönüştürüp son dönem uygarlık ideolojisi olarak uyarlamıştır. Günümüzde de kapitalist modernitenin unsurlarını Şia süzgecinden geçirerek (Çin Konfüçyüzminin modernist biçimi olarak) modernleşmeye çabalamaktadır. 

 
İran toplumu hem etnik, hem dinsel açıdan çok kimlikli nitelikler itibariyle zengin bir kültüre sahiptir. Ortadoğu’nun tüm ulusal ve dinsel kimliklerine ev sahipliği yapmaktadır. Çoklu kimlikleri tek başına soycu veya dinci ideolojik hegemonyalarla bir arada tutmakta zorlanmaktadır. Çok ince bir tarzda dinci ve soycu bir milliyetçilik biçimi uygulamaktadır. Öte yandan kapitalist moderniteyi uyguladığı halde, işine geldiğinde anti-modernist propagandaya da başvurmaktan geri durmamaktadır. Devrimci ve demokratik gelişimleri geleneksel uygarlık kültürü içinde eritmekte ustalaşmıştır. Despotik bir rejimin ustaca uygulanması söz konusudur. Ortadoğu’nun bünyesi çelişkili en gergin devlet ve toplumların başında gelmektedir. Petrol kaynakları gerginlikleri kısmen yumuşatmaya yol açsa da, İran ulus-devletçiliğinin varlığı dağılmaya en müsait konumda yaşamaktadır. Bunda kapitalist modernitenin baş aktörleri ABD-AB hegemonyacılığıyla yaşadığı uyumsuzluklar da oldukça etkilidir. 

 
İran toplumsal sorunlarında demokratik modernite kuramı yetkince uygulandığında önemli çözümleyici sonuçlara yol açabilir. Tüm merkeziyetçi çabalarına rağmen, alttan alta adeta bir federal İran da yaşanmaktadır. Demokratik uygarlık unsurlarıyla federalist unsurlar (Azeriler, Kürtler, Araplar, Beluciler, Türkmenler) buluştuğunda, İran Demokratik Konfederasyonu projesi anlam kazanabilir ve rahatlıkla çekim merkezi olabilir. Kadın özgürlük hareketi ve komünal geleneklerin de bu proje kapsamında önemli rolleri olacaktır. İran’ın geleceği ve Ortadoğu’daki tarihsel rolünü yeniden kazanması ancak demokratik modernite unsurlarıyla (demokratik, ekonomik ve ekolojik toplum) bütünleşmesi ve çıkış yapmasıyla mümkündür. İran ulusal toplumunun potansiyeli bunun için yeterince güçlü olduğu gibi, İran demokratik ulus gerçeği de bunu gerektirmektedir. 

 
e- Ermeni ulusal sorunu kapitalist modernitenin Ortadoğu’ya girişinde yol açtığı trajedilerin başında gelmektedir. Ermeniler bölgenin kadim halklarındandır. Ağırlıklı olarak Kürtlerle iç içe bir coğrafyayı paylaşmaktadır. Kürtler ne kadar tarım ve hayvancılıkla geçinen halksa, Ermeniler de sanki o ölçüde bu ekonomiyi kentlerde zanaatkârlıkla besleyen ve beslenen halktır. Sanatkâr yönü gelişkin bir kültürü de temsil etmektedir. Kürtler benzeri bir direnişleri olmasına rağmen, kalıcı devlet kurumlarına geçici ve mevzii örnekler dışında pek sahip olamamışlardır. Ermeniler ilk Hıristiyan halklardandır. Bunda kimlik ve kurtuluş inancı önemli rol oynar. Yahudiler gibi saray çevresinde özellikle zanaatçı kimlikleriyle etkili olmuşlardır. 

 
Kapitalist modernitenin Ortadoğu’ya girişinde araçsallaştırılmaları stratejik bir hata olmuştur. Hıristiyanlık nedeniyle yaşadıkları Müslüman ablukası altındaki sıkışmaları, ulus-devlet milliyetçiliğinin karşılıklı alevlenmesi sonucu giderek bir trajediye dönüştü. Bunda erken burjuvalaşan Ermeni eşrafının önemli rolü olmuştur. Avrupa türü milliyetçilik ve hegemonik işbirlikçilik, yaşadıkları felaketin iç nedenidir. Ortadoğu kültüründe beş bin yılı izlenebilen bir kültürle büyük katkıda bulunan Ermeniler; 19. yüzyıldan 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar oynanan modernite komploları sonucu büyük felaketin kurbanı olmuşlardır. Yahudilerden sonra dünyaya dağılan ikinci önemli diaspora halkı olmuştur. Azerbaycan’ın batısında küçük bir Ermenistan’ın kurulması, Ermeni ulusal sorununun çözümü anlamına gelmez; bu oluşum Ermenilerin yaşadıkları trajedinin etkisini telafi edemez. Ermeniler kaybettikleri yurtlarını hep arayacaklardır. 

 
Dolayısıyla günümüz için Ermeni sorunu, kaybettikleri yurdu bulmak biçiminde anlam kazanmaktadır. Fakat o yurdu aradıkları yerde başka halklar da yaşamaktadır. Birinden yurdunu alıp diğerine vermek ne kadar yanlış ve affedilmez bir suçsa, tersi de o denli suçtur. Ulus-devletin korkunçluğu bir kez daha Ermeni sorunuyla karşımıza çıkmaktadır. Sınır anlayışı ve homojen ulus peşinde koşması bu korkunçluğun gerçek nedenidir. Arkasındaki sistem ise kapitalist modernitedir. Hıristiyanlık ve modernite karışımı zihniyet ve yaşam tarzı Ermenileri ancak tüketir. Düşmanları ne kadar alçak ve faşist zihniyetli olsalar da, soykırımların kendilerine yönelik nedenlerini keşfetmekle yetinmeyip yeni çıkış yolları aramaları da uğraşmaları gereken hayati görevleridir. Çok uluslu, demokratik ve komünal temeldeki konfederalist oluşumlar belki de en çok Ermeniler ve benzerleri için ideale yakın çözüm olanakları sunarlar. Demokratik modernite unsurları temelinde yoğunlaşmaları, kendilerini Ermeni Demokratik Ulusu olarak yenilemeleri halinde hem Ortadoğu kültüründeki tarihi rollerine yeniden kavuşacaklar, hem de kurtuluşun doğru yolunu bulmuş olacaklardır. 

 
f- Asuri ulusal sorunu Ortadoğu’nun bir uygarlık devinin hazin öyküsünü dile getirir. Asur adlı Mezopotamya tanrısıyla kendilerini özdeşleştiren bir halk olarak, Ermenilerin yaşamış olduğu trajedi kadar bir sonucu yaşayan Asurîlerin yitirilişini Ortadoğu kültürü için büyük kayıp olarak değerlendirmek gerekir. Denilebilir ki, Asurların en büyük düşmanı Asur uygarlığının kendisidir. Tıpkı Sümer, Akad ve Babil uygarlığının Sümer, Babil ve Akadların düşmanı olması gibi. Neden? Çünkü bir uygarlığın tekelci gasplar sonucu büyüttüğü bir kültür veya o kültürün halkı, o uygarlık tekelinin ortadan kalkmasıyla kendini birçok tehlikeye açık bir boşlukla karşı karşıya bulur. Bu halkların kendileri bu boşluğu hemen doldurmazlarsa, muhtemelen dolduracak olan güç, intikamını o uygarlıktan geriye kalan kültürden ve halkından çıkaracaktır. Asurlular böylesi bir gelişmenin kurbanı olmuşlardır. Asurlular Ortadoğu kültürünün, özellikle Sümer, Akad, Babil, Hitit, Fenike, Mitanni, Urartu, Med, Pers, Helen, Sasani, Bizans, İslam kültürünün hem hafızasıydılar, hem de en iyi besleyen ve besleneniydiler. Hıristiyanlığın ise birinci sırada yaratıcı halkıydılar. Ortadoğu uygarlığında ticaret tekelinin yaratıcı unsuruydular. Ortadoğu uygarlığıyla bu denli içli dışlı olmaları kaderlerini elbette bu uygarlığa bağlı kılacaktı. Yükselişiyle yükselecekler, düşüşüyle düşeceklerdi.

 
Asurîlerin kapitalist moderniteyle işbirliğine yönelmeleri Ermeniler gibi ters etkiye yol açtı. Hıristiyanlıkla yaşadıkları tecridin moderniteyle derinleşmesi hazin sonlarını hazırladı. Kapitalist hegemonyacıların basit taktik hesapları Hıristiyanlıkla beslenip erken ulus-devletçi düşünce ve eylemini gündemleştirmesi, yaşadıkları büyük felaketin kendilerinden kaynaklanan en önemli nedeniydi. Asurîler de Ermeniler gibi ağırlıklı olarak Kürdistan coğrafyasının kadim bir halkıdır. Her iki halkın felaketinde sadece devlet kaynaklı Türk İttihat ve Terakki milliyetçiliğinin faşist soykırımcı uygulamaları değil, işbirlikçi Kürtlerin de önemli rolleri olmuştur. 

 
Asurî ulusal toplum sorunu uygarlık kökenli olduğu kadar, Hıristiyanlık ve modernite ideolojileriyle birlikte gelişmiştir. Ermeniler açısından olduğu gibi çözüm için radikal dönüşüm gereklidir. Klasik uygarlık ve kapitalist modernite zihniyet ve maddi olanaklarına ilişkin heves ve arzularını kırıp, demokratik uygarlık ve modernite unsurları (demokratik, ekonomik ve ekolojik toplum) üzerinde yoğunlaşmaları, kendilerini Asurî Demokratik Ulusu olarak yeniden inşa etmeleri, tükenişe karşı varoluşçu çıkışın ve özgür yaşamın yeni yolu olabilir. Ortadoğu kültüründe sahip oldukları büyük hafıza birikimlerini demokratik modernite kültürü olarak yenilemeleri, hem tarihi rollerine yeniden kavuşmalarına hem de gerçek kurtuluşlarına yol açabilir. 

 
g- Yahudi sorunu Ortadoğu toplumsal sorunu olduğu kadar dünya sorunudur da. Yahudileri tarih boyunca izlemek, bir anlamda Ortadoğu kültürünün sorunlaşmış halinin serüvenlerini izlemek gibidir. Neden sorun oldular, nasıl dağıldılar, nerelere dağıldılar, neler oluşturdular, hangi sonuçlarla karşılaştılar? Bu sorunların nedenleri ve cevapları uygarlıkları yargılamakla özdeştir. Savunmamın önce kısımlarında genişçe değinme ihtiyacı duyduğum Yahudiler için birkaç tamamlayıcı yargıda bulunmakla yetinmek durumundayım. 

 
Ortadoğu kültüründe büyük katkıları olan peygamberlik kurumu büyük ölçüde Yahudi oluşumlarıdır. Şüphesiz bunda Sümer ve Mısır kadim kültürleriyle bir bütün olarak bölgenin kabile kültürlerinden yararlanmışlardır. Bu kültür kaynaklarını adeta reformdan geçirip Yahudi kabile kültürüne dönüştürerek temsil etmeleri büyük yetenek ister. Yahudilik esas olarak bu yeteneği ifade eder. Bazen bunu paraya, bazen atom silahına dönüştürerek dünya çapında etkili olmayı başarmışlardır. 

 
Yahudi sorununun kaynağında yaşadıkları bu yetenek önemli rol oynar. Tarihte ve günümüzde kabile tanrıcılığının kapitalist modernite döneminde kendini milliyetçilik ve ulus-devlet olarak, seküler tanrısallıklar olarak sunması Yahudicilikle yakından bağlantılıdır. Yahudiler tıpkı Asurîler gibi kendi yarattıkları uygarlık ve modernite geleneklerinin kurbanı oldular. Kutsal Kitap’ta geçen Leviathan (canavar), devlet metaforu olarak kendi icatlarıdır. Kapitalist modernitede ulus-devlet olarak şekillenmesi, önce Napoleon sonra Hitler kişiliğinde temsil edilmesi, Yahudi tanrısallık (teolojik) kültürüyle yakından ilişkilidir. Çok iyi bilinmektedir ki, Yahudi soykırımı bu modernite canavarının aldığı biçimlerden biri tarafından gerçekleştirildi. Kaldı ki, ilk ve orta çağlarda da benzer olaylar başlarına az gelmedi. Kendi yarattıkları canavar tarafından büyük felaketleri yaşadıklarını belirtmek yine bu kültürün öğrettiği hakikate sadakatin gereğidir. 

 
Çıkış, Kutsal Kitap’ın ilk adıdır. Yahudiler için önemlidir. Bu önem devam etmektedir. En azından Mısır’dan, daha önceleri Ur’dan (Urfa’dan) çıkışları kadar önemli çıkışlara ihtiyaçları vardır. Eski Kenan ellerinde Filistinlilerle ve arkalarındaki Arap dünyasıyla geçmişte ve bugün yaşadıkları neredeyse üç bin yıllık çelişkiler ve çatışmalardan çıkış için bir yol bulmaları gerekiyor. Bir Urfalı olarak benim kendileri için naçizane görüşüm, savunmam boyunca (Bu savunmaya yol açan yakalanma, tutuklanma ve hükümle bugünkü Yahudi ulus-devleti İsrail’in birinci elden ilişkisi vardır) geliştirmeye çalıştığım demokratik modernite unsurlarında çıkış aramalarıdır. Şüphesiz Yahudi kökenli aydınlar bu yönlü gelişkin görüşlere sahipler. Mesele tek başına görüş sahibi olmakla çözülmez. Yeniden Ortadoğu demokratik kültürüyle ilkeli buluşmayı gerçekleştirmeleri gerekir. Ulus-devletli bir Ortadoğu jeopolitiğinde İsrail, ulus-devlet olarak hep savaş içinde olmak durumundadır. Ateşi ateşle söndürmek mümkün değildir. Kapitalist modernitenin hegemonik gücünü arkasında bulmak güven verse de, köklü bir çözüm için yeterli değildir. Kapitalist moderniteyi aşmayan hiçbir sistem kalıcı güvenlik sağlamaz. 

 
Genelde Yahudi ve özelde İsrail sorunu çözülmeden, ne Ortadoğu’da ne de dünyada toplumlar sorunlarını çözebilir. Ulus-devlet perspektifli tüm yaklaşımların sorun çözen değil, ağırlaştıran özellikte olduklarına dair hiçbir örnek İsrail-Filistin örneği kadar öğretici değildir. İsrail-Filistin Savaşında dünyanın parası ve kanı akıtıldı. Geriye daha da içinden çıkılması zor bir sorunlar yumağı miras kalmıştır. İsrail-Filistin örneğinde iflas eden kapitalist modernite ve ulus-devletçi paradigmasıdır. 

 
Yahudiler Ortadoğu kültürünün ana varlıklarından biridir. İnkârları ve soykırımları herkes için bir kayıptır. Kendilerini bile soykırıma uğratan Leviathanlarla barış ve güvenlik içinde yaşanmayacağı yeterince açıklık kazanmıştır. Yahudiler de Ermeniler ve Asurîler gibi Demokratik Ulus olarak yeniden inşayla Ortadoğu Demokratik Konfederasyonu’nda daha rahat yer edinebilirler. Doğu Akdeniz Demokratik Konfederasyon projesi iyi bir başlangıç düşüncesi olabilir. Katı ve ucu kapalı ulusal ve dinsel kimlik anlayışları bu proje kapsamında ucu açık ve esnek kimliklere evirilebilirler. İsrail bile daha kabul edilebilir bir ucu açık demokratik ulusa dönüşebilir. Şüphesiz komşularının da benzer bir dönüşümü yaşamaları gerekir.
Ortadoğu’nun yaşadığı yoğun gerginlik, çatışma ve savaşlar modernite dönüşümünü zorunlu kılmaktadır. Ağırlaşmış ulusal ve toplumsal sorunlar modernite dönüşümü sağlanmadan aşılamaz. Arap-İsrail çelişkisi bile tek başına modernite dönüşümünün gereğini vurgulamaktadır. Hâkim sistem temel sorunları çözemiyorsa, yapılması gereken sistemin çözülmesidir. Demokratik Modernite bu çözülmenin alternatifini sunmaktadır. 

 
h- Helen kültürünün Ortadoğu’dan, özellikle Anadolu’dan tasfiyesi büyük bir kayıptır. Arkasında travmatik sorunlar bırakmıştır. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Türk ve Yunan ulus-devletlerinin karşılıklı göç temelinde yaptıkları tasfiyeler, soykırımlar kadar acılı bir iz bırakmıştır. Halkların böylesine binlerce yıllık kültürel mekânlarından koparılmaları hiçbir devletin yetkisinde değildir. Tarihte örneğine pek rastlanmaz. Ulus-devletin gayri insani yüzünü bundan daha çarpıcı gösteren bir örnek az bulunur. Hâlbuki yaklaşık M.Ö. 300-M.S. 300 döneminde Helenizm, Ortadoğu’nun en görkemli kültürel sentezini başarabilmişti.

 
Helen, Yahudi, Asurî ve Ermeni kültürlerinin İslamiyet’le hızlanan tasfiye süreçleri Ortadoğu uygarlığının çöküşünde büyük rol oynamıştır. İslam kültürü hiçbir zaman bu kültürlerin bıraktıkları boşluğu doldurma gücünde olamamıştır. Kapitalist modernite 19. yüzyıl başlarında Ortadoğu’ya girişte adeta bir çöl manzarasıyla karşılaşmıştı. Kültürel erozyonun yarattığı bir çölleşmeydi. Kültür direniş demektir; kültür güçlü olmayınca direniş de güçlü olmaz. Bölgenin fethedilmesi hiç de zor olmadı. Ortadoğu’nun çöküşünde ve bugünkü halinde yaşanan kültürel tasfiyelerin rolü küçümsenemez. Ulus-devletin homojen ulus projeleri kültürel katliamların baş sorumlusudur. Dinsel ümmetler çağında bile asla bu denli homojenlik peşinde koşulmadı. 


 i- Kafkas kökenli etnik grupların yaşadıkları sorunlar da önemlidir. Bu gruplar tarih boyunca hep Ortadoğu’ya akarak kültürel zenginliğe katkıda bulunmuşlardır. Kültürel bütünlüğe ve zenginliğe katkıları asla küçümsenemez. Modernite bu azınlık kültürleri de boğuntuya getirdi. 
 
Sonuç olarak kökenleri sınıflı-devletli uygarlıkta yatan, kapitalist moderniteyle soykırımlara kadar varan Ortadoğu’nun temel toplumsal sorunları yapısal küresel krizle birlikte en ağırlaşmış bir dönemi yaşamaktadır. Hâkim modernitenin bölgesel acenteleri sorunları tanımlamak ve çözümlemek şurada kalsın, neyi temsil ettiklerinin bile pek farkında değildir. En çok başvurulan dinci ve soycu-etnik milliyetçilikler çözüm yerine sorunları daha da alevlendirmektedir.
Ortadoğu kültürü aynı zamanda büyük tarihsel devrimlerin oluşturduğu bir yaşam tarzıdır. Kültürel soykırım araçları olan ulus-devletler toplumsal hakikati öldürdükleri ölçüde yaşamı da öldürürler. Tanımlanmaya çalışılan demokratik modernite unsurları soykırımları durdurmanın ve yaşamı savunmanın teorik-pratik güçleri konumundadır. Bu güçler (demokratik-ekonomik-ekolojik toplum) temelinde Demokratik Uluslar Çağı’na geçildiğinde, kendini yenilemiş Ortadoğu kültüründe yaşam eski büyüleyiciliğine yeniden kavuşabilir.
 
2- Toplumsal Sınıflar ve Bürokrasi Sorunu
 
Pozitivist ideolojinin kararttığı ve abarttığı toplumsal gerçeklikler içinde sınıf ve bürokrasi önemli bir yer tutar. Sol pozitivistlerin çok abarttığı sınıf olgusu, toplumsal hakikat olarak yeterince anlamlı kılınmamıştır. Sınıfa toplumdan daha çok rol biçilmiştir. Toplum adeta sınıflardan ibaret sayılmıştır. Sınıfların toplamı olarak bir toplum anlayışı geliştirilmiştir. Doğru olan tersidir. Sınıfsal olgular toplumsal bedene göre bir obezite durumu sayılmalıdır. Zaman zaman zayıflar ve şişmanlar. Toplumların sınıfsallıklara indirgenmesi tam bir körlük durumu yaratır; toplumsal hakikati tüketir. Sınıfçılık ideolojileri uygarlık döneminde tekelci nitelik kazanarak, toplum gerçekliğini saptırarak ve çarpıtarak ifade etmeyi kural ve mantık haline getirmişlerdir. Bilgelik, felsefe mesleği özünde kaybettirilen toplumsal hakikati arama sanatıdır.
Tarih boyunca sınıfsallaşmayı normal toplumsal olgu olarak değil, bir sapma olarak değerlendirmek büyük önem taşır. Kapitalist modernite ideolojisi ve sosyal bilimi esas olarak sınıf olgusuna dayalıdır. Egemen ve mahkûm sınıflar olarak kendilerini kurgular. Hakikati ifade edememesi, sürekli eleştirel ve dogmatik kalması bu niteliği nedeniyledir. Aynı özelliği tüm sınıflı uygarlık döneminde izlemek de mümkündür. Her iki durumda da (hâkim ve mahkûm sınıflar) sınıfsallık üzerine kurgulanan ideolojik ve bilimsel öğretiler hakikati ileri ölçüde çarpıtır. Hiç eksik olmayan hakikat, doğruluk arayışları sınıfsallık üzerinden kurgulanan zihniyetler ve yaşamlar nedeniyledir. Hakikat tartışmaları ve çekişmeleri de aynı gerçeklikten kaynaklanır. Dolayısıyla toplumsal sorun esas olarak bir sınıf olgusu olarak belirir. Ekonomik yaşam üzerine kurulunca, ekonomi üstü tekel olarak somutlaşır. Zaten ekonomi fazla gelişmeden sınıfsallık gelişemez. Artık-ürün ve artık-değer ne kadar fazla oluşursa, sınıfsallığın maddi temeli de o denli gelişir. Sert sınıfsal çelişki ve çatışmalar bu fazlalık üzerinden gerçekleşir. Toplumsal gerginlik ve çatışma denilen olgunun temelinde de bu gerçeklik yatar. 

 
Ayrıca sınıfsal olguya her zaman eşlik eden lümpen, deklase unsurlar denilen avare, üretimden kopuk kesimler oluşur. Kapitalist modernite ile ‘işsizler ordusu’ haline getirilen bu kesimler sistemin lânetidir. Hayvanlar âleminde bile olmayan bir olguyu insan eliyle insan toplumuna armağan ederler. Sistemin çalışması için kesinlikle işsizler ordusuna ihtiyaç vardır. Aksi halde azamî kâr kanunu işlemez. Sermayenin büyümesi işsizler ordusu büyümeden gerçekleşmez. Bu olgunun diğer bir sonucu, artan nüfus ve yol açtıkları nüfus hareketleridir. Sürekli büyüyen nüfus sadece işsizliği beslemez, gezegenimizin besleyemeyeceği, çevrenin kaldıramayacağı kadar ağır ekolojik felâketlere kapı açar.
Marksizm’in (ve tüm kapitalist modernite ideolojilerinin) en büyük hatalarından biri ilerleme için sınıfsallaşmayı bir zorunluluk saymasıdır. Sistemindeki temel zaaf veya yanlışlık bu yargıda yatar. Kaçınılmaz olarak tahakküm ve sömürünün meşrulaştırılmasına yol açar. Zaruri olarak görülen bir olgunun meşru karşılanması kaçınılmazdır. Hakikat olarak değer yitiminde de bu yargı temel rol oynar. 

 
Bürokratik olgu, sınıfsallık olgusunun devletsel-kurumsal ifadesidir. Hâkim sınıfın tüm toplum ve mahkûm sınıf üzerindeki baskı ve kontrol aracıdır. Fakat süreç içinde büyük güç kazanarak özerk bir konuma erişir. Kendisi bir sınıf haline gelir. Sınıfsallığın ürediği kaynak haline gelir. Sürekli ayrışarak alt ve üst sınıfsallaşmayı besler. Bu durum bünyesinde sürekli bir ikilemi doğurur. Diğer yandan kendini hep toplum üstü sayması, ayrıcalığını oluşturur. Sınıf tekelliği daha çok bürokrasi üzerinden gerçekleşir. Tarih boyunca sürekli gelişim göstermekle birlikte, modernite döneminde adeta toplumu yutan bir canavara dönüşür. Sınıf çarpıklığı bu dönemde artan bürokrasisiyle birlikte toplumsal olguya en zayıf halini yaşatır. Adeta toplum sınıf ve bürokrasiden ibaret hale getirilmiş sayılır. Baskı ve sömürünün azamileştiği bu dönemde çelişki ve çatışmalar yoğun yaşanır. Artan çelişki ve çatışmalar daha çok bürokrasiye yol açınca, toplumsal sorun evrimsel gelişmeler ve yer yer devrimsel patlamalara dönüşür. 

 
Mahkûm sınıfsallık hakikat olarak değersizdir. Köle, hakikat izi silinmiş insan bireyini ifade eder. Dolayısıyla köleye dayalı ideolojik ve politik hareketler verimli olmazlar. Ancak toplumun tümü üzerindeki baskı ve sömürüye karşı düzenlenmiş hakikati arama ve kazanma hareketlerinin bir parçası olduklarında ezilen sınıf hareketlilikleri anlam kazanır. Dar sınıfçılık hakikat olarak değersiz olduğu gibi, hareket olarak da fazla başarı şansı sunmaz. Tarihsel gerçeklikler bu konuda öğretici örneklerle doludur.
Sınıf ve bürokrasiye ilişkin bu değerlendirmeler Ortadoğu toplumsal tarihi için de fazlasıyla geçerlidir. Sınıfsallık ve bürokrasi kendini dört temel ideolojik biçim üzerinden meşrulaştırır. Bunlar dincilik, milliyetçilik, cinsiyetçilik ve pozitif bilimciliktir. İdeolojik biçimlenmeler ve sınıfsallıklar arasında sıkı ilişki vardır. Fazla hakikat sunmamaları bu nedenledir. Demokratik toplumun gelişimi sınıfsallığa karşı en uygun alternatiftir. Sınıfa karşı sınıf hep sınıf doğururken, sınıfsallıkla demokratik mücadele sınıfı toplum içinde azaltarak ve eriterek eşit ve özgür topluma eriştirir. Dolayısıyla sınıfsallığın maddi zemini olana fazlayı ekonomik ve ekolojik toplumla sermaye tekellerine kapatarak toplumun tekrar güçlenmesini sağlar. Uygarlık ve modernite döneminde toplumsal sorunun temelinde yatan etken olarak artı-değer birikimleri demokratik modernite unsurlarınca eritilerek demokratik toplum çözümü gerçekleşmeye başlar. Demokratik mücadelenin tutarlı sınıf mücadelesi olduğu böylece kanıtlanır.

Hiç yorum yok: